Begeleider Diana vertelt over zeggenschap aan de hand van haar werkpraktijk: Hoe neem je jezelf als professional serieus en benader je ook je cliënt in wat ervoor hem of haar wezenlijk toe doet? Oftewel, hoe verhoudt zeggenschap van de professional zich tot de eigen regie van de cliënt? Zeggenschap betekent soms ook dat je je kennis en verwachtingen als professional loslaat ten behoeve van de wensen van de client.
Vanuit gevoel werken
In dit verhaal vertelt Diana over Anton, die een onuitwisbare indruk op haar maakte: Ik weet nog dat ik Anton voor het eerst zag, in de woning op zijn stoel, met rollator aan een zuurstoftank. Snakkend naar adem. Hij moest dagbesteding hebben, Anton 66 jaar oud… En ik werd erbij geroepen. Destijds werkte ik op een dagbesteding bij Ipse de Bruggen voor mensen met ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen. Ik had net mijn opleiding Post-HBO LACCS ((Lichamelijk welzijn, Alertheid, Contact, Communicatie en Stimulerende dagbesteding) afgerond) afgerond. Deze opleiding heeft mij meer dan ooit doen inzien wat de waarde is van beeldvorming en gerichte zorg vanuit de cliënt.
Anton is geboren in Leiden, vlak na de oorlog in een gezin met veel kinderen. Anton werd vaak weggezet als een probleemgeval. Hij deed niet wat er van hem gevraagd werd. Zo was hij als schilders leerling altijd te laat. Op de vakschool ging het ook al niet beter. Om een lang verhaal kort te maken, kwam het erop neer, vanuit mijn professionele blik, dat Anton zijn hele leven overvraagd is geweest. Veel te hoge verwachtingen. De druk was veel te hoog en dat is hem vaak fataal geworden.
Nu woonde hij, na de ggz en een zwervend bestaan, in een woning voor mensen met een verstandelijke beperking. Zijn dossier was enorm, echt mappen vol. Anton vertoonde moeilijk verstaanbaar gedrag, kon slaan en spugen.
Ik wist niet zo goed wat ik moest zeggen toen ik hem daar zag. Hij mocht bij ons op dagbesteding komen, geen probleem, maar wat moesten wij hem bieden? Ik werkte in een lokaal waar 8 ernstig verstandelijke, meervoudig beperkten zaten, waar we vanuit de LACCS-visie mee werkten. Wat was de waarde van deze visie voor deze man? Zijn psychiatrische verleden had zijn tol geëist. Tijdens zijn zwerversbestaan had hij daarna enorm slecht voor zichzelf gezorgd, onder meer door pakken zware shag te roken.
Anton kwam eerst halve dagen bij ons, en wat we deden was niet meer dan contact maken. Geen verwachtingen. Maar al snel waren er besprekingen, weer dossieropbouw, doelen, perspectief stellen, terwijl Anton op zijn stoel zat met een katheter, katheterzak, zuurstof plus tank, en rollator.
Prachtige ontwikkelingen hebben we meegemaakt, ook veel moeizame. Hij ging kruipend door het lokaal met de zuurstoftank achter hem aan. Hij pikte eten en drinken. En zijn gesprekken waren vaak abracadabra. Van “die mannen in blauwe pakken”, “met een blauwe beker met chips en cola aan tafel” en “hebbie voor mijn nog een bakkie koffie”. Meer kon hij ons niet vertellen. En verder was hij vaak boos en ontremd.
Deze man was op… Anton hoefde geen dossier meer en ook geen doelen. Door het loslaten en dichter bij hem als mens te gaan staan, zagen we hem opbloeien. Hij kon contact maken en aangeven wat voor hem belangrijk was. Wat ons restte, was hem begeleiding te geven puur op liefde, empathie en contact. Antons doel was “Koffie met een grote koek”. In zijn dossier hebben we dat ook zo geformuleerd. Doel: Koffie met een grote koek. Daar werd hij gelukkig van. Af en toe een aai over zijn rug, en verder geen verwachtingen.
Lief zijn, warm contact maken en Anton mag Anton zijn. Wij begeleiden hem in waar hij blij van werd. En zo konden wij de dagbesteding in uren uitbreiden omdat Anton uiteindelijk echt tot zijn recht kwam. Moeilijk verstaanbaar gedrag heb ik nauwelijks gezien, en als dat wel zo was, zagen wij dat als communicatie vanuit al zijn puurheid.
Anton heeft niet lang bij ons gewoond, want uiteindelijk overleed hij aan de gevolgen van COPD. We hebben maar zo’n 10 maanden van hem mogen genieten. Wat dit mijn succesverhaal maakt, is dat ik vanuit mijn gevoel heb mogen werken, klein kijken en loslaten. De familie zei op de begrafenis dat de korte periode dat Anton bij ons heeft mogen verblijven waarschijnlijk de mooiste periode van zijn leven is geweest, omdat hij omringd werd door mensen die hem eindelijk begrepen.”
Zeggenschap doe je samen
In de gehandicaptenzorg draait alles om samenwerken en elkaar versterken. Daarbij is zeggenschap niet iets dat je alleen doet; het is een proces van creatief samenspel tussen professionals, cliënten en hun netwerk. Dit principe van samen beslissen en handelen is essentieel om te zorgen dat iedereen gehoord wordt. Ontdek hoe dit motto in de praktijk wordt gebracht.
Deze verhalenreeks is mede mogelijk gemaakt door het ministerie van SZW en